تپهٔ گِلِرت (مجاری: Gellért-hegy; آلمانی: Blocksberg; لاتین: Mons Sancti Gerhardi; ترکی استانبولی: Gürz İlyas Bayırı) یا کوه گلرت با ارتفاع ۲۳۵ متر از سطح دریا و مشرف به دانوب، در بوداپست (واقع در ناحیههای ۱ و ۱۱) پایتخت مجارستان واقع شدهاست. گلرت (شامل سیتادلا) و تپههای بودا که نیمی پوشیده از جنگل هستند از سال ۱۹۸۷جزء میراث ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو بوده و به این نقطه به خاطر دیدی بی نظیر «جواهر دانوب» لقب دادهاند. تپه نام خود را از سن گلرت گرفته که طبق روایات، پاگانهای مجار او را در بشکه ای افکنده و از بالای تپه به دانوب پرتاب کردند.
تپه گلرت | |
---|---|
مرتفعترین نقطه | |
ارتفاع | ۲۳۵ متر (۷۷۱ فوت) |
مختصات | مختصات: |
باستانشناسان سکونت بشر را از حدود ۱۵۰هزار سال پیش در پایکوه گلرت و در کنار دانوب تخمین زدهاند. سلتیهای اِراویسکی تا پیش از قرن یکم میلادی و مغلوب شدن توسط رومیها در بالای تپه استحکامات دفاعی داشتهاند. تپه در زمان آرپاد، کوه پِشتی (مجاری: Pesti-hegy وابسته به پست) یا کوه کِلِن (مجاری: Kelen-hegy) نامیده میشد که نام پِشت با ریشهٔ اسلاوی به معنی کوره یا تنور احتمالاً به خاطر وجود غار و چشمهٔ آبگرم داخل تپه بود. آنطرف رودخانه، بخش شرقی رود دانوب که پست نامیده میشود، نامش را از اینجا گرفته. طبق روایاتی سن گلرت در سال ۱۰۴۶ از طرف سنگلاخی کوه در بشکه ای به پایین پرت شده، که صحت این روایت اکنون زیر سؤال است. نام گلرت اولین بار از قرن پانزدهم میلادی به تپه داده شد.
در زمان اشغالِ ترکان عثمانی (به مدت حدوداً یک قرن ونیم)، در پایین تپه حمامی با استفاده از آب گرمِ استخراج شده از دل زمین ساخته شد که تا به امروز نیز کاربرد دارد. در بالای تپه هم زیارتگاهی به نام گورز الیاس (ترکی استانبولی: Gürz Ilyas;بوسنیایی: Đerzelez Alija)، شخصیت اسطوره ای طریقهٔ بکتاشیه بنا شد. در کتاب سیاحتنامه، اولیا چلبی بین سالهای ۱۶۶۰–۱۶۶۴ میلادی نوشته که در اطرافِ تپه های بودا تا زیارتگاه همه جا پوشیده از تاکستان بوده اکنون ولی نه اثری از تاکستان است و نه زیارتگاه بکتاشی.
طبق اساطیر قدیمی، جادوگران شبها گردهم آمده و در بالای یکی از تپههای بودا، جزایر دانوب یا در حاشیهٔ جنگلها به عیاشی و پایکوبی میپرداختند. گلرت که در کنار دانوب سربرآورده، مشهورترین جای این گردهماییها در کل کشور و اروپا بوده است و در قرن هفدهم تپه شاهد چندین فقره دادگاه مجازات جادوگران بوده است.
در سال ۱۸۵۱ روی تپه اَرگی ساخته شد که نام سیتادلا (مجاری شدهٔ سیتادل انگلیسی: Citadel) بر آن نهادند. آن را به دنبال انقلاب ۱۸۴۸–۱۸۴۹ مجارستان به دستور امپراتور اتریش، فرانتس یوزف برای کنترل بیشتر بودا و پشت و پیشگیری از انقلابهای دیگر ساختند.
فرانتس یوزف، مجسمهٔ سن گلرت را به همراه ۱۰ مجسمهٔ دیگر در سال ۱۹۰۴ به بوداپست اهدا کرد که آن را در ضلع شمال شرقی تپه در ارتفاع ۳۳ متری در همان نقطه ای که قدیس به داخل دانوب پرت شد، نصب کردند. مجسمه ای است برنزی با ارتفاع ۷ متر و از پست هم دید دارد. پایین مجسمه مجموعهٔ طراحی شدهای قرار دارد که شامل یک آبشار، پلههای مخصوص گردش و دو تورول (پرندهٔ افسانه ای مجاری: Turul; ترکی استانبولی: تغرول) بر دو ستون است.
در پایان جنگ جهانی دوم ارتش شوروی، پس از یک نبرد سخت به مدت یک ماه ارتش نازی را شکست داده و مجارستان را اشغال کرد. از اولین تصمیمات، ساختن یادبودی در بهترین نقطه در بوداپست بود که آزادسازی ملت مجار توسط اتحاد جماهیر شوروی را به خوبی نشان دهد. این امر محقق شد و در سال ۱۹۴۷ یک مجسمهٔ ۱۴ متریِ نماد آزادی را در بلندترین نقطه از کوه نصب کردند و زیر آن نوشتند: «گرامیداشت قهرمانان آزادیبخشِ شوروی. مردم حق شناسِ مجار ۱۹۴۵». کتیبه در سال ۱۹۹۸، پس از گذار از کمونیسم به: «گرامیداشت کسانی که جان خود را برای استقلال، آزادی و بهروزی مجارستان فدا کردند» تغییر پیدا کرد.